Λίπωμα

Τι είναι το Λίπωμα;

Το λίπωμα είναι ένας καλοήθης όγκος του λιπώδους ιστού του ανθρωπίνου σώματος, δηλαδή ένα καλόηθες νεόπλασμα του λιπώδους ιστού, το οποίο αναπτύσσεται αργά και σταδιακά.

Ο λιπώδης ιστός ή λίπος αποτελεί ένα στρώμα συνδετικού ιστού, το οποίο συνίσταται κατά κύριο λόγο από λιποκύτταρα (κύτταρα λίπους), εμπεριέχοντας ωστόσο και άλλα κύτταρα, όπως οι ινοβλάστες και τα μακροφάγα. Ο μείζων βιολογικός ρόλος του λιπώδους ιστού είναι η αποθήκευση ενέργειας του οργανισμού με τη μορφή λιπιδίων, ενώ ο λιπώδης ιστός συμβάλλει επίσης και στην θερμορύθμιση του οργανισμού.

Το λίπωμα συνεπώς αποτελεί μία καλοήθη υπερπλασία των κυττάρων του λιπώδους ιστού σε κάποιο εντοπισμένο σημείο του ανθρώπινου σώματος, ενώ περιβάλλεται από μία λεπτή κάψα που το διαχωρίζει από τον παρακείμενο λιπώδη ιστό.

Πόσο συχνό είναι το λίπωμα;

Το λίπωμα αποτελεί τον συχνότερο όγκο των μαλακών μορίων του ανθρώπινου σώματος, με τις πλέον πρόσφατες επιστημονικές μελέτες να αναδεικνύουν πως το 1 – 2% του πληθυσμού θα εμφανίσει κάποιο λίπωμα κατά τη διάρκεια της ζωής.

Τα λιπώματα εμφανίζονται ελαφρώς συχνότερα στις γυναίκες, σε σύγκριση με τους άνδρες, με τη συνήθη ηλικία εμφάνισής τους να είναι μεταξύ 40 – 60 ετών, αν και μπορούν να αναπτυχθούν σε οποιαδήποτε ηλικία.

Από τι προκαλείται το λίπωμα;

Τα περισσότερα λιπώματα είναι σποραδικά, δηλαδή μη κληρονομούμενα, οπότε εμφανίζονται σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος κάποια στιγμή της ζωής.

Υπάρχουν, ωστόσο, και περιπτώσεις που ένα λίπωμα ή ακόμη και πολλαπλά λιπώματα προκαλείται από κάποιο γενετικό κληρονομικό σύνδρομο, το οποίο αυξάνει την προδιάθεση του ατόμου στην εμφάνιση λιπωμάτων.

Στα κληρονομικά σύνδρομα που προδιαθέτουν σε πολλαπλά λιπώματα περιλαμβάνονται:

• Σύνδρομο πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας τύπου 1 (σύνδρομο MEN 1)
• Σύνδρομο Gardner: αποτελεί ένα σύνδρομο στο οποίο αναπτύσσονται πολλαπλοί αδενωματώδεις πολύποδες στο έντερο (σύνδρομο οικογενούς αδενωματώδους πολυποδίασης – FAP), ενώ παράλληλα χαρακτηρίζεται από την προδιάθεση ανάπτυξης πολλαπλών λιπωμάτων.
• Κληρονομική πολλαπλή λιπωμάτωση: ονομάζεται και οικογενής πολλαπλή λιπωμάτωση και αποτελεί ένα κληρονομικό σύνδρομο που αυξάνει σημαντικά την προδιάθεση εμφάνισης λιπωμάτων.
• Νόσος του Dercum: σπάνια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την προδιάθεση εμφάνισης πολλαπλών λιπωμάτων, τα οποία είναι επώδυνα ενώ συνήθως εντοπίζονται στον κορμό και τα άκρα.

 Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε και την πολλαπλή συμμετρική λιπωμάτωση (νόσος του Madelung), κατάσταση που εμφανίζεται συνήθως σε άνδρες που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ και χαρακτηρίζεται από πολλαπλά συμμετρικά λιπώματα στον τράχηλο και τους ώμους.

Που μπορεί να εμφανισθεί;

Το λίπωμα μπορεί να εμφανισθεί σε κάθε σημείο του ανθρώπινου σώματος στο οποίο υπάρχει λιπώδης ιστός, με τις συχνότερες εντοπίσεις του να είναι στον κορμό και στα άκρα.

Ανάλογα, λοιπόν, με την εντόπιση του, διακρίνουμε τα ακόλουθα λιπώματα:

• Λίπωμα στο κεφάλι (λίπωμα τριχωτού κεφαλής)
• Λίπωμα στο μέτωπο (λίπωμα μετωπιαίας χώρας)
• Λίπωμα στο λαιμό (λίπωμα τραχήλου)
• Λίπωμα στον αυχένα (λίπωμα αυχενικής μοίρας)
• Λίπωμα στο θώρακα (λίπωμα θωρακικού τοιχώματος)
• Λίπωμα στην κοιλιά (λίπωμα κοιλιακού τοιχώματος)
• Λίπωμα στη ράχη (λίπωμα ράχεος)
• Λίπωμα στο χέρι (λίπωμα άνω άκρου)
• Λίπωμα στο πόδι (λίπωμα κάτω άκρου)
• Λίπωμα εντός ενός ή μεταξύ μυών (ενδομυικό λίπωμα).

Πόσο μέγεθος μπορεί να έχει ένα λίπωμα;

Το λίπωμα μπορεί να έχει μέγεθος που κυμαίνεται από μερικά χιλιοστά έως και αρκετά εκατοστά, με το μέγεθός του να καθορίζεται από:

• Την εντόπισή του
• Τη χρονιότητά του.

Αναμφίβολα, κάθε λίπωμα σε περιοχές του σώματος με άφθονο λιπώδη ιστό (κοιλιακή χώρα, άνω και κάτω άκρα) μπορεί να αναπτυχθεί φτάνοντας σε μέγεθος αρκετών εκατοστών, ενώ τα λιπώματα σε σημεία του σώματος με περιορισμένο λιπώδη ιστό (τριχωτό κεφαλής) περιορίζονται, συνήθως, σε μέγεθος μερικών μόνο εκατοστών.

Επιπρόσθετα, κάθε λίπωμα χαρακτηρίζεται από την εγγενή τάση του να αυξάνεται σε μέγεθος προϊόντος του χρόνου. Συνεπώς, ένα λίπωμα που αναπτύχθηκε προ ετών αποτελεί συνήθως ένα λίπωμα μεγαλύτερου μεγέθους, σε σύγκριση με ένα λίπωμα που αναπτύχθηκε πρόσφατα.

Πόσοι τύποι λιπώματος υπάρχουν;

Ουσιαστικά υφίστανται πολλαπλοί τύποι λιπώματος, ανάλογα με τα κύτταρα που απαρτίζουν το λίπωμα. Στους συνηθέστερους τύπους λιπώματος περιλαμβάνονται:

• Το κλασικό λίπωμα (το συνηθέστερο)
• Το αγγειολίπωμα (συνίσταται από λιποκύτταρα και αιμοφόρα αγγεία, ενώ είναι συχνά επώδυνο)
• Το ινολίπωμα (χαρακτηρίζεται από μεγάλη συγκέντρωση ινώδους ιστού εντός του λιπώματος)
• Το μυελολίπωμα (συνίσταται από λιποκύτταρα και κύτταρα του αιμοποιητικού ιστού, ενώ εντοπίζεται συνηθέστερα στα επινεφρίδια ή άλλα σπλάγχνα)
• Το ατρακτοειδές λίπωμα (λίπωμα στο οποίο τα λιποκύτταρα παρουσιάζουν ατρακτοειδή μορφολογία)
• Το πλειόμορφο λίπωμα (λίπωμα που συνίσταται από λιποκύτταρα διαφόρων μεγεθών και σχημάτων)
• Το hibernoma (αποτελεί ένα λίπωμα που προέρχεται από λιποκύτταρα του καφέ λιπώδους ιστού).

Μικροσκοπική εικόνα από κλασικό λίπωμα.

Ποια συμπτώματα προκαλεί το λίπωμα;

Το λίπωμα δεν προκαλεί ιδιαίτερα συμπτώματα και για το λόγο αυτό τα λιπώματα γίνονται συνήθως αντιληπτά από τους ίδιους τους ασθενείς είτε μέσω της επισκόπησης τους δια γυμνού οφθαλμού είτε μέσω της ψηλάφησης τους.

Η ψηλάφηση ενός λιπώματος δίνει την εντύπωση ενός μορφώματος που εντοπίζεται κάτω από την επιφάνεια του δέρματος, μετακινείται εύκολα και δεν προκαλεί πόνο, ενώ με την πάροδο του χρόνου εμφανίζει την τάση να αυξάνεται σε μέγεθος.

Υφίστανται, ωστόσο, περιπτώσεις ασθενών με λίπωμα που εμφανίζουν κάποια συμπτώματα, όπως τοπικό πόνο και οίδημα στην πάσχουσα περιοχή, τα οποία οφείλονται συνήθως στην ταχεία αύξηση του μεγέθους του λιπώματος και τα πιεστικά φαινόμενα στους υγιείς πέριξ ιστούς.

Πως πραγματοποιείται η διάγνωση;

Η διάγνωση για το λίπωμα πραγματοποιείται μέσω του ιατρικού ιστορικού και της κλινικής εξέτασης που διενεργεί κάποιος γενικός χειρουργός, ο οποίος είναι ο κατάλληλος χειρουργός η οποία αποκαλύπτει την παρουσία μίας μάζας κάτω από την επιφάνεια του δέρματος, η οποία μετακινείται εύκολα κατά την ψηλάφηση και είναι, συνηθέστερα, ανώδυνη.

Σε περιπτώσεις, ωστόσο, διαγνωστικής αμφιβολίας, η διενέργεια απεικονιστικών εξετάσεων θα συμβάλλει σημαντικά στην διάγνωση, με τις συχνότερα πραγματοποιούμενες απεικονιστικές εξετάσεις να περιλαμβάνουν:

• Το υπερηχογράφημα
• Την μαγνητική τομογραφία.

Επιπρόσθετα, οι απεικονιστικές εξετάσεις θα καθορίσουν επακριβώς:

• την ανατομική θέση του λιπώματος (συνηθέστερα άνωθεν των μυϊκών απονευρώσεων και σπανιότερα εν τω βάθει αυτών)
• το ακριβές μέγεθος του λιπώματος.

Υπερηχογράφημα ασθενούς μας με ευμέγεθες λίπωμα στον αυχένα, όπου διακρίνονται τόσο τα εσωτερικά διαφράγματα του όσο και η κάψα του λιπώματος.

Λίπωμα ή σμηγματογόνος κύστη;

Ένα σύνηθες ερώτημα των ασθενών είναι το κατά πόσον το μόρφωμα που ψηλαφούν αφορά σε κάποιο λίπωμα ή σε σμηγματογόνο κύστη.

Σε αντίθεση με το λίπωμα, η σμηγματογόνος κύστη εμφανίζει σκληρότερη σύσταση, ενώ συνήθως συνοδεύεται και από την παρουσία ενός διατεταμένου και αποφραγμένου πόρου του δέρματος, που εντοπίζεται στο άμεσα υπερκείμενο της κύστεως δέρμα.

Σε περιπτώσεις, λοιπόν, διαγνωστικής αμφιβολίας, η διενέργεια απεικονιστικών εξετάσεων συμβάλλει στην αποσαφήνιση της ακριβούς φύσεως του μορφώματος, η οποία αξίζει να σημειώσουμε πως μικρή σημασία κατέχει, καθώς τόσο το λίπωμα όσο και η σμηγματογόνος κύστη αφορούν σε καλοήθη μορφώματα, ενώ και η θεραπεία τους είναι κοινή.

Πότε ένα λίπωμα είναι επικίνδυνο;

Κοινή ανησυχία όλων των ασθενών αποτελεί το πότε ένα λίπωμα είναι επικίνδυνο, αφορά δηλαδή στον κίνδυνο που χαρακτηρίζει ένα λίπωμα να υποκρύπτει ή να εμφανίσει στο μέλλον κάποια κακοήθεια (καρκίνο).

Πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες έχουν διερευνήσει το ενδεχόμενο αυτό, κοινά συμπεράσματα των οποίων αποτελούν πως:

• το λίπωμα αφορά σε καλοήθη όγκο του λιπώδους ιστού, σε αντίθεση με το λιποσάρκωμα που αποτελεί έναν κακοήθη όγκο του λιπώδους ιστού,
• ο κίνδυνος που υποκρύπτει κάθε λίπωμα να εξαλλαγεί σε λιποσάρκωμα είναι εξαιρετικά μικρός, καθώς ελάχιστες τέτοιες περιπτώσεις έχουν αναφερθεί στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία.

Συνεπώς, το πότε ένα λίπωμα είναι επικίνδυνο δεν θα πρέπει να δημιουργεί κάποια ιδιαίτερη ανησυχία, καθώς το λίπωμα αποτελεί τον συνηθέστερο όγκο των μαλακών μορίων του ανθρώπινου σώματος, με τον κίνδυνο κακοήθους εξαλλαγής του να είναι αμελητέος.

Ποια είναι η θεραπεία για το λίπωμα;

Η θεραπεία για κάθε λίπωμα είναι αμιγώς χειρουργική και συνίσταται στην χειρουργική αφαίρεση επί υγιών ορίων.

Οι ενδείξεις για την χειρουργική αφαίρεση ενός λιπώματος περιλαμβάνουν:

• Ένα ευμέγεθες λίπωμα
• Ένα λίπωμα που αυξάνεται σε μέγεθος (λίπωμα που μεγαλώνει)
• Ένα επώδυνο λίπωμα (λίπωμα που πονάει)
• Κάθε λίπωμα που προκαλεί αισθητικά και κοσμητικά προβλήματα.

Το χειρουργείο για το λίπωμα πραγματοποιείται υπό τοπική αναισθησία, ενώ σε ελάχιστες περιπτώσεις ενός εξαιρετικά ευμεγέθους λιπώματος ενδέχεται να χρειασθεί, συμπληρωματικά της τοπικής αναισθησίας, και μέθη (νευροληπτική αναισθησία).

Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε πως οι ασθενείς μετά το χειρουργείο για το λίπωμα δεν νιώθουν κανέναν απολύτως πόνο, είναι πλήρως λειτουργικοί και είναι σε θέση να επιστρέψουν άμεσα στην καθημερινότητα και τις δραστηριότητές τους από την επόμενη κιόλας στιγμή.

Το κόστος για την αφαίρεση για ένα λίπωμα είναι σίγουρα προσιτό σε όλους, καθώς αποτελεί ένα εξαιρετικά συνηθισμένο χειρουργείο που δεν απαιτεί ιδιαίτερα χειρουργικά υλικά, ενώ μπορεί να πραγματοποιηθεί και σε επίπεδο εξωτερικού ασθενούς, δίχως δηλαδή να απαιτείται κάποιου είδους νοσηλεία του ασθενούς.

Εικόνα από γυναίκα ασθενή μας με ευμέγεθες ενδομυϊκό λίπωμα ράχης.

Λίπωμα και ενδεχόμενη υποτροπή

Η υποτροπή ενός λιπώματος, δηλαδή η επανεμφάνισή του στο ίδιο σημείο μετά την χειρουργική εξαίρεσή του, είναι εξαιρετικά σπάνια, εφόσον η χειρουργική αφαίρεση του λιπώματος έχει πραγματοποιηθεί επί υγιών ορίων.

Νεότερες επιστημονικές μελέτες έχουν αναδείξει πως η πιθανότητα ένα λίπωμα να παρουσιάσει υποτροπή είναι μικρότερη του 5%, η οποία, ωστόσο, ελαττώνεται σε επίπεδα κάτω του 1% εφόσον η αφαίρεση του λιπώματος έχει πραγματοποιηθεί επί υγιών περιμετρικών και εν τω βάθει ορίων εκτομής.

Κατά συνέπεια, εξαιρετικά σημαντικός είναι ο ρόλος που διαδραματίζει ο χειρουργός για τα λιπώματα στην επίτευξη υγιών ορίων εκτομής και κατ’ επέκταση στην αποτροπή του ενδεχομένου υποτροπής του λιπώματος στο μέλλον.