Θυρεοειδής Αδένας

Θυρεοειδής Αδένας

Ο θυρεοειδής αδένας αποτελεί έναν ενδοκρινή αδένα σχήματος πεταλούδας,  με βάρος περίπου 18 γραμμάρια, που βρίσκεται στην πρόσθια επιφάνεια του τραχήλου (λαιμού), ακριβώς κάτω από τον ομώνυμο θυρεοειδή χόνδρο του λάρυγγα. Ο θυρεοειδής αδένας περιβάλλει την πρόσθια καθώς και την πλάγια επιφάνεια της τραχείας, με την οποία και συμφύεται στέρεα μέσω του συνδέσμου του Berry.

Θυρεοειδής Αδένας: Ανατομία

Ο θυρεοειδής αδένας αποτελείται από δύο λοβούς, τον δεξιό και τον αριστερό λοβό, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους μέσω του ισθμού του θυρεοειδούς. Στο 30% των ανθρώπων συνυπάρχει, φυσιολογικά, και ένας επιπλέον λοβός, ο πυραμοειδής λοβός του θυρεοειδούς. Ο πυραμοειδής λοβός αποτελεί μία προσεκβολή θυρεοειδικού ιστού προς τα άνω και εξορμάται συνήθως από τον ισθμό ή τον αριστερό λοβό και σπανιότερα από το δεξιό λοβό του θυρεοειδούς.

Σε σύγκριση με όλα τα όργανα του ανθρώπινου σώματος, ο θυρεοειδής αδένας εμφανίζει την πλουσιότερη αιμάτωση ανά γραμμάριο ιστού. Κάθε λοβός του θυρεοειδούς αιματώνεται από τη σύστοιχη άνω και κάτω θυρεοειδική αρτηρία, οι οποίες αποτελούν κλάδους της έξω καρωτίδας και του θυρεοαυχενικού στελέχους, αντίστοιχα. Σπανιότερα, υπάρχει μία ακόμη επικουρική αρτηρία, η οποία συνεισφέρει στην αιμάτωση του ισθμού του θυρεοειδούς αδένα.

Κατά παρόμοιο τρόπο συντελείται και η φλεβική απορροή του θυρεοειδούς αδένα. Το αίμα από κάθε λοβό του θυρεοειδούς αδένα απάγεται μέσα από τη σύστοιχη άνω θυρεοειδική, μέση θυρεοειδική και κάτω θυρεοειδική φλέβα. Η άνω θυρεοειδική και η μέση θυρεοειδική φλέβα απάγουν το αίμα του θυρεοειδούς αδένα στη σύστοιχη έσω σφαγίτιδα φλέβα, ενώ η κάτω θυρεοειδική φλέβα εκβάλλει στη σύστοιχη βραχιοκεφαλική (ανώνυμη) φλέβα.

Θυρεοειδής Αδένας: Η Λειτουργία του

Η λειτουργία που έχει ο θυρεοειδής αδένας συνίσταται στη σύνθεση στα θυλακιώδη κύτταρά του και ακολούθως την έκκριση στην κυκλοφορία του αίματος των δύο θυρεοειδικών ορμονών τετραϊωδοθυρονίνη ή θυροξίνη (T4) και τριιωδοθυρονίνη (T3). Η σύνθεση και έκκρισή τους στην κυκλοφορία ρυθμίζεται μέσω παλίνδρομου μηχανισμού από την θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH) που παράγεται στην υπόφυση. Η έκκριση της TSH βρίσκεται επίσης υπό τον έλεγχο της θυρεοεκλυτικής ορμόνης (TRH) που παράγεται στον υποθάλαμο.

Εντός του θυρεοειδούς αδένα και συγκεκριμένα στα παραθυλακιώδη κύτταρα παράγεται και ακολούθως εκκρίνεται στην κυκλοφορία μία ακόμα ορμόνη, η καλσιτονίνη. Η καλσιτονίνη είναι υπεύθυνη για τη ρύθμιση του μεταβολισμού του ασβεστίου στον οργανισμό.

Οι ορμόνες θυροξίνη (T4) και τριιωδοθυρονίνη (T3) που συνθέτει ο θυρεοειδής αδένας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού του συνόλου των ιστών του σώματος. Συνεπώς, συμβάλλουν στη σωστή σωματική ανάπτυξη και στη διαχείριση της ενέργειας και της θερμοκρασίας του οργανισμού. Με τις δράσεις τους αυτές, εξασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία του συνόλου των οργάνων του ανθρωπίνου σώματος.

Ποιες είναι οι φυσιολογικές διαστάσεις του θυρεοειδούς αδένα;

Οι φυσιολογικές διαστάσεις κάθε λοβού του θυρεοειδούς αδένα έχουν ως εξής:

• Κεφαλο-ουραίο επίπεδο (μήκος): 4 – 5 εκατοστά
• Εγκάρσιο επίπεδο (πλάτος): 1 – 2 εκατοστά
• Προσθιο-οπίσθιο επίπεδο: 0.6 – 2 εκατοστά.

Αντιστοίχως, οι φυσιολογικές διαστάσεις που έχει ο ισθμός του θυρεοειδούς αδένα έχουν ως ακολούθως:

• πάχος ισθμού θυρεοειδούς = 4 – 8 χιλιοστά
• πλάτος ισθμού θυρεοειδούς = 1 – 2 εκατοστά.

Οι φυσιολογικές διαστάσεις του θυρεοειδούς αδένα, όπως εκτιμώνται στο υπερηχογράφημα του θυρεοειδούς αδένα, ποικίλλουν και εξαρτώνται από:

• το φύλο (μεγαλύτερες διαστάσεις στους άνδρες)
• την ηλικία (οι διαστάσεις αυξάνονται, προϊούσης της ηλικίας)
• το σωματικό βάρος (οι διαστάσεις αυξάνονται, αυξανομένου του βάρους)
• την πρόσληψη ιωδίου (οι διαστάσεις ελαττώνονται, αυξανομένης της διατροφικής πρόσληψης ιωδίου).

Θυρεοειδής Αδένας και Ιώδιο

Απαραίτητο για τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών όπως και την ομαλή λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα είναι το ιώδιο, το οποίο προέρχεται από τη διατροφή. Συνολικά, η ποσότητα του ιωδίου στον οργανισμό ενός υγιούς ενήλικα είναι 15 – 20 mg, εκ του οποίου το 70% βρίσκεται αποθηκευμένο εντός του θυρεοειδούς αδένα. Εξαιρετικά σημαντικό, λοιπόν, είναι η ημερήσια διατροφική πρόσληψη ιωδίου να ακολουθεί τις συνιστώμενες ποσότητες για κάθε ηλικία (Πίνακας). Η μη φυσιολογική πρόσληψη ιωδίου ενδέχεται να οδηγήσει σε καταστάσεις υπερλειτουργίας ή υπολειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα (αρρύθμιστος θυρεοειδής), σχηματισμό όζων του θυρεοειδούς, ανάπτυξη βρογχοκήλης ή ακόμη και καρκίνου του θυρεοειδούς.

Την υψηλή συγγένεια του ιωδίου και του θυρεοειδούς αδένα αξιοποιούμε κλινικά στις περιπτώσεις ασθενών με καρκίνο του θυρεοειδούς. Στις περιπτώσεις αυτές, η χορήγηση του ραδιενεργού ιωδίου μπορεί να γίνει διαγνωστικά (με στόχο την ανεύρεση πιθανού υπολείμματος θυρεοειδικού ιστού ή απομακρυσμένων μεταστάσεων) ή/και θεραπευτικά (στοχεύοντας στην καταστροφή ενδεχόμενων υπολειμμάτων καθώς και των απομακρυσμένων μεταστάσεων).

Θυρεοειδής Αδένας και Γειτονικά Όργανα

Παραθυρεοειδείς Αδένες

Οι παραθυρεοειδείς αδένες αποτελούν μικρού μεγέθους ενδοκρινείς αδένες που εντοπίζονται στην περιοχή του τραχήλου, στην οπίσθια επιφάνεια του θυρεοειδούς αδένα.

Κάθε παραθυρεοειδής αδένας έχει μέγεθος φακής, με το βάρος του να μην ξεπερνά τα 35 – 40 mg. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι παραθυρεοειδείς αδένες εφάπτονται στην οπίσθια επιφάνεια του θυρεοειδούς αδένα, ενώ σπανίως (στο 3% των ανθρώπων) ενδέχεται να περικλείονται εντός του σύστοιχου λοβού του θυρεοειδούς αδένα (ενδοθυρεοειδικός παραθυρεοειδής αδένας).

Οι παραθυρεοειδείς αδένες εντοπίζονται, τυπικά, πλησίον και οπισθίως του άνω και κάτω πόλου του θυρεοειδούς αδένα αμφοτερόπλευρα. Συνεπώς διακρίνουμε τον άνω και κάτω δεξιό και τον άνω και κάτω αριστερό παραθυρεοειδή αδένα.

Οι παραθυρεοειδείς αδένες είναι υπεύθυνοι για την έκκριση της παραθορμόνης (Parathyroid Hormone – PTH), η οποία αποτελεί την υπεύθυνη ορμόνη για την ρύθμιση των επιπέδων του ασβεστίου στο αίμα. Η έκκριση της παραθορμόνης καθορίζεται από τα επίπεδα ασβεστίου του αίματος, μέσω ενός παλίνδρομου ρυθμιστικού μηχανισμού. Τα χαμηλά επίπεδα ασβεστίου αίματος διεγείρουν την έκκριση της παραθορμόνης, ενώ αντιθέτως, τα υψηλά επίπεδα ασβεστίου αίματος ελαττώνουν την έκκρισή της.

Παλίνδρομα Λαρυγγικά Νεύρα

Ζωτικής σημασίας στη χειρουργική του θυρεοειδούς αδένα και των παραθυρεοειδών αδένων αποτελεί η παρουσία και πορεία των δύο παλίνδρομων λαρυγγικών νεύρων. Τα παλίνδρομα λαρυγγικά νεύρα, δεξιά και αριστερά, εκφύονται από το πνευμονογαστρικό νεύρο. Διέρχονται κάτω από την υποκλείδια αρτηρία δεξιά και το αορτικό τόξο αριστερά και ακολούθως πορεύονται προς τα πάνω. Η πορεία τους προς τα άνω είναι πίσω από το σύστοιχο λοβό του θυρεοειδούς αδένα, μεταξύ της τραχείας και του οισοφάγου, στην τραχειο-οισοφαγική αύλακα. Καταλήγουν στην κρικοθυρεοειδική μεμβράνη, η οποία αποτελεί το σημείο εισόδου τους εντός του λάρυγγα.

Τα παλίνδρομα λαρυγγικά νεύρα είναι υπεύθυνα για την κινητικότητα των φωνητικών χορδών και συνεπώς καθοριστικά για την ομιλία και την αναπνοή. Η κάκωση του ενός νεύρου ενδέχεται να οδηγήσει σε βράγχος φωνής, ενώ η κάκωση και των δύο παλίνδρομων λαρυγγικών νεύρων μπορεί να προκαλέσει μόνιμη απώλεια της φωνής (αφωνία), με απόφραξη του αεραγωγού και ανάγκη τραχειοτομής.

Συνεπώς, μείζονος σημασίας στη χειρουργική του θυρεοειδούς αδένα αποτελεί η άριστη γνώση της τοπογραφικής καθώς και χειρουργικής ανατομικής των παλίνδρομων λαρυγγικών νεύρων, όπως και η εφαρμογή των πλέον σύγχρονων μεθόδων διεγχειρητικής νευροπαρακολούθησης.

Ποιες παθήσεις μπορεί να εμφανίσει ο Θυρεοειδής Αδένας;

Ο θυρεοειδής αδένας μπορεί να εμφανίσει διάφορες ανατομικές (διαταραχή της μορφολογίας του αδένα) ή/και λειτουργικές παθήσεις (διαταραχή της ενδοκρινικής λειτουργίας του αδένα), σε οποιονδήποτε συνδυασμό μεταξύ τους. Αυτό σημαίνει πως οποιαδήποτε ανατομική πάθηση του θυρεοειδούς ενδέχεται να συνοδεύεται είτε από φυσιολογική είτε από επηρεασμένη λειτουργία του θυρεοειδή αδένα.

Λειτουργικές Παθήσεις Θυρεοειδούς Αδένα

Οι λειτουργικές παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα αφορούν στη διαταραχή της φυσιολογικής ορμονικής λειτουργίας του και μπορούν να εκδηλωθούν είτε ως υπερλειτουργία είτε ως υπολειτουργία του θυρεοειδούς.

Στις λειτουργικές παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα περιλαμβάνονται:

• Υποθυρεοειδισμός (υπολειτουργία θυρεοειδούς): αποτελεί την κατάσταση εκείνη στην οποία η παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών δεν επαρκεί για την κάλυψη των ορμονικών και μεταβολικών αναγκών του οργανισμού.
• Υπερθυρεοειδισμός (υπερλειτουργία θυρεοειδούς): είναι η κατάσταση εκείνη στην οποία ο θυρεοειδής αδένας παράγει και εκκρίνει στο αίμα μεγάλες ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών, οι οποίες υπερβαίνουν κατά πολύ τις μεταβολικές και ορμονικές ανάγκες του ανθρωπίνου σώματος.

Μορφολογικές Παθήσεις Θυρεοειδούς Αδένα

Ο θυρεοειδής αδένας μπορεί να εμφανίσει και αρκετές μορφολογικές (ανατομικές) παθήσεις, οι οποίες όπως προαναφέρθηκε, δεν συνοδεύονται απαραίτητα και από κάποια λειτουργική διαταραχή του αδένα.

Στις μορφολογικές παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα περιλαμβάνονται:

• Βρογχοκήλη
• Καρκίνος Θυρεοειδούς
• Νόσος Graves
• Όζοι Θυρεοειδούς