Τι είναι ο καρκίνος οισοφάγου;
Ο καρκίνος του οισοφάγου αποτελεί τον ένατο πιο συχνό καρκίνο παγκοσμίως, τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες, ενώ είναι ο έκτος καρκίνος παγκοσμίως σε θανάτους. Η συχνότητα εμφάνισης της νόσου είναι σχεδόν τετραπλάσια στο ανδρικό συγκριτικά με το γυναικείο φύλο.
Από ιστολογικής άποψης διακρίνουμε δύο τύπους καρκίνου του οισοφάγου: το πλακώδες καρκίνωμα (squamous cell carcinoma – SCC) και το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου. Το πλακώδες καρκίνωμα αποτελεί τον συχνότερο ιστολογικό τύπο σε παγκόσμιο επίπεδο και εμφανίζεται συχνότερα σε περιοχές της Αφρικής και της ανατολικής Ασίας. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, παρατηρείται μία δραματική αύξηση της συχνότητας του αδενοκαρκινώματος του οισοφάγου στις δυτικές χώρες, με παράλληλη μείωση της συχνότητας του πλακώδους καρκινώματος, με αποτέλεσμα το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου να αποτελεί, πλέον, τον συχνότερο ιστολογικό τύπο στις περιοχές αυτές.
Το πλακώδες καρκίνωμα δύναται να αναπτυχθεί σε οποιοδήποτε τμήμα του οισοφάγου, αλλά η πλειοψηφία των περιπτώσεων αναπτύσσεται στον τραχηλικό και ανώτερο – μέσο θωρακικό οισοφάγο. Αντιθέτως, το αδενοκαρκίνωμα αναπτύσσεται, σχεδόν αποκλειστικά, στον κατώτερο θωρακικό οισοφάγο ή στην οισοφαγογαστρική συμβολή.
Παράγοντες κινδύνου
Οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της νόσου περιλαμβάνουν τόσο περιβαλλοντικούς όσο και γενετικούς παράγοντες. Αναλυτικότερα, στους παράγοντες κινδύνου συγκαταλέγονται:
- Ανδρικό φύλο
- Κάπνισμα
- Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
- Οισοφάγος Barrett
- Διατροφικοί παράγοντες (κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων καπνιστών ή παστών τροφών)
- Κληρονομικότητα
Κλινική εικόνα
Ο καρκίνος του στομάχου εμφανίζεται κλινικά με την παρουσία μη ειδικών συμπτωμάτων και σημείων, γεγονός που ευθύνεται για τη συχνή ανακάλυψή του σε σχετικά προχωρημένο στάδιο.
Η νόσος δύναται να εκδηλωθεί με την εμφάνιση δυσφαγίας, η οποία αποτελεί το συχνότερο σύμπτωμα (74% των περιπτώσεων) και εκδηλώνεται αρχικώς στις στερεές τροφές και προοδευτικά και στις υγρές τροφές και η οποία συνοδεύεται συχνά από ανορεξία ή ανεξήγητη απώλεια σωματικού βάρους.
Αξίζει να σημειωθεί πως η πλειοψηφία των ασθενών με αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου αναφέρουν ένα μακρόχρονο ιστορικό γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
Διαγνωστική προσέγγιση & Σταδιοποίηση
Η διαγνωστική προσέγγιση της νόσου ξεκινά με την κλινική εξέταση του ασθενούς και τη λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού.
Η ενδοσκόπηση του ανώτερου πεπτικού συστήματος αποτελεί την εξέταση εκλογής για τον έλεγχο του οισοφάγου και του στομάχου, ενώ επί ανεύρεσης κάποιας βλάβης, η ενδοσκοπική βιοψία ή/και αφαίρεσή της θέτει την οριστική διάγνωση.
Συνεπώς, η διάγνωση του καρκίνου του οισοφάγου τίθεται μετά από την πραγματοποίηση γαστροσκόπησης και τη λήψη βιοψίας. Η παρουσία «ύποπτων» συμπτωμάτων και σημείων που επιμένουν για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 2 μηνών θα πρέπει πάντοτε να αξιολογείται με την κλινική εξέταση του ασθενούς και την πραγματοποίηση ενδοσκόπησης του ανώτερου πεπτικού.
Την διάγνωση της νόσου ακολουθεί ο καθορισμός του ιστολογικού τύπου, του μεγέθους της βλάβης και της απόστασής της από την οισοφαγογαστρική συμβολή καθώς και η σταδιοποίησή της, παράγοντες που θα καθορίσουν τόσο την έκταση της νόσου όσο και την ενδεδειγμένη θεραπευτική αντιμετώπισή της.
Η έκταση της νόσου, η διασπορά της με άλλα λόγια, αξιολογείται τόσο σε τοπικό (τοίχωμα του οισοφάγου και γειτονικά όργανα – παράμετρος Τ) και περιοχικό (περιοχικοί λεμφαδένες – παράμετρος Ν) όσο και σε απομακρυσμένο επίπεδο (παρουσία ή απουσία μεταστάσεων – παράμετρος Μ). Η ορθή σταδιοποίηση της νόσου περιλαμβάνει την πραγματοποίηση αξονικής τομογραφίας θώρακος και κοιλίας, ενδοσκοπικού υπερηχογραφήματος (Endoscopic Ultrasound – EUS), καθώς και τομογραφίας εκπομπής ποζιτρονίων (PET/CT) σε ασθενείς οι οποίοι δεν εμφανίζουν μεταστατική νόσο στην αξονική τομογραφία.
Θεραπευτική προσέγγιση
Θα πρέπει να τονισθεί πως η ενδεδειγμένη θεραπευτική αντιμετώπιση κάθε ασθενούς σχεδιάζεται και εξατομικεύεται μετά την πραγματοποίηση ογκολογικού συμβουλίου (Multidisciplinary Team Meeting), στο οποίο συμμετέχουν ο θεράπων χειρουργός, ο ογκολόγος και ο γαστρεντερολόγος.
Η χειρουργική θεραπεία αποτελεί τη θεραπεία εκλογής του καρκίνου του οισοφάγου και στοχεύει στον τοπικό και περιοχικό έλεγχο της νόσου. Για τις βλάβες του ανώτερου (τραχηλικού) και μέσου τριτημορίου (ανώτερος και μέσος θωρακικός) του οισοφάγου, η ολική οισοφαγεκτομή με επακόλουθη αναστόμωση του στομάχου στον τραχηλικό οισοφάγο αποτελεί τη χειρουργική επέμβαση εκλογής. Οι βλάβες που εντοπίζονται στον κατώτερο θωρακικό οισοφάγο ή στην οισοφαγογαστρική συμβολή, η μερική οισοφαγογαστρεκτομή ή η ολική οισοφαγεκτομή (σε εξαιρετικές περιπτώσεις) συνιστούν τη χειρουργική μέθοδο επιλογής.
Η πρόοδος της βιοϊατρικής τεχνολογίας και των ενδοσκοπικών τεχνικών επιτρέπει, πλέον, την ορθή αντιμετώπιση του πρώιμου καρκίνου του οισοφάγου με ενδοσκοπικές μεθόδους, εκ των οποίων η ενδοσκοπική αφαίρεση του βλεννογόνου και του καρκίνου του οισοφάγου στον ίδιο χρόνο (Endoscopic Mucosal Resection – EMR) αποτελεί την πιο διαδεδομένη και αποτελεσματική μέθοδο και εφαρμόζεται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις πρώιμου καρκίνου του οισοφάγου.
Μετεγχειρητική παρακολούθηση
Η ορθή μετεγχειρητική παρακολούθηση του ασθενούς (follow – up) αποτελεί ένα κεφάλαιο εξίσου σημαντικό της χειρουργικής αντιμετώπισης της νόσου και εγγυάται τόσο την έγκαιρη ανίχνευση ενδεχόμενης υποτροπής της νόσου όσο και τη μακροχρόνια επιβίωση των ασθενών.
Οι ασθενείς θα πρέπει να παρακολουθούνται για χρονικό διάστημα 5 ετών μετεγχειρητικά, με το συνδυασμό:
- Της αξονικής τομογραφίας θώρακος – κοιλίας και πυέλου κάθε 6 μήνες για τα πρώτα 3 έτη και ετησίως για τα επόμενα 2 έτη
- Της ενδοσκόπησης του ανώτερου πεπτικού κάθε 6 μήνες για τα πρώτα 3 έτη και ετησίως για τα επόμενα 2 έτη
Ενδεχόμενη υποτροπή της νόσου συμβαίνει συνηθέστερα κατά τα πρώτα 3 μετεγχειρητικά έτη, το οποίο επιβάλλει ένα υψηλό δείκτη υποψίας στην περίπτωση εμφάνισης «ύποπτων» συμπτωμάτων και σημείων, όπως δυσφαγία και ανεξήγητη απώλεια σωματικού βάρους. Στην περίπτωση αυτή, η έγκαιρη προσέλευση στον ιατρό και η διενέργεια κατάλληλου ενδοσκοπικού και απεικονιστικού ελέγχου δύνανται να ανιχνεύσουν σε πρώιμο στάδιο μία ενδεχόμενη υποτροπή της νόσου, το οποίο χαρακτηρίζεται από αυξημένα ποσοστά μακρόχρονης επιβίωσης συγκριτικά με την καθυστερημένη διάγνωση της υποτροπής της νόσου.
